Waterstanden

Waar was ik vanmiddag?  Herman Pleij (*) hield een lezing bij Tresoar, en ik laat mij graag verrassen.

Hoe zit dat met die zucht naar identiteit van ons, Nederlanders?

In het verleden hebben wij ons mooie natuurlandschap volledig omgezet naar een cultuurlandschap. In heel Nederland is nu geen sprankje natuur meer te vinden. Altijd waren we aan het omspitten, hout/turf/gas winnen, indammen, droogleggen, dijken bouwen. Met weinig respect gingen wij om met het oerlandschap.

Waar blonken wij wel in uit? Wij waren handelaren, altijd aan het marchanderen. Nederland werd een uniek handelsgebied tussen de (grote) rivieren en de zee. Koopman en dominee vormden ons land, en volksaard.

Pas na de Tweede wereldoorlog kwam het herscheppen pas goed op gang. In het kader van de wederopbouw veranderde Nederland totaal. Centra van dorpen en steden werden vernieuwd. De ingreep op het landschap was overweldigend. 

Had tot die tijd ieder zijn eigen houvast, in het verzuilde land, nu werden de oude waarden losgelaten. En gingen we op zoek naar een nieuw houvast.

Rituelen, we kunnen niet zonder.

Festivals bleken kansen te bieden. Nederland festivaliseerde.

We maakten canons, en vierden jubilea.

Hiërarchie? Daar doen we niet aan. Doe maar gewoon.

We tutoyeren elkaar! Op voet van gelijkheid gaan we als mensen met elkaar om.

Leuke anekdote:

Herman logeerde in een hotel in Leeuwarden, tijdje geleden.

De medewerkster van het hotel begroet hem 's morgens bij het ontbijt, met "Heeft u lekker geslapen?"

Herman: "Ja, heerlijk!"

En dan de medewerker: "Ik ook!".

Zo zie je de medewerker haar rol loslaten.... 

Tegenwoordig brengen we de bochten terug in de rivieren (hermeandering). Ja zelfs meer bochten dan ooit komen er terug in de rivier, omdat het 'zo mooi' is. Oude stads- en dorpskernen worden teruggebracht in oorspronkelijke staat. Soms gaat men daarin té ver, en zie je elementen verschijnen die niets met het oorspronkelijke verleden van de stad hebben te maken. Zo zie je scheefgroei in bepaalde plaatsen. Noem het maar cultuurarrogantie. Brugge is een mooie stad, maar de herinrichting/restauratie hebben vaak niets te maken met de situatie van de stad in de Middeleeuwen. Zo zie je in Bussum, een oud tuindorp, stadsgeveltjes verschijnen. En in Almere 17e eeuws aandoende wijken.

En met een tikkeltje weemoed wordt geconcludeerd:

"De Waterstanden moeten terug op de radio".

(*) Herman Pleij (Hilversum, 24 februari 1943) is een emeritus hoogleraar historische Nederlandse letterkunde, gespecialiseerd in de literatuur van de Middeleeuwen.